* سوالات ویژه طلاب

آیا مباحثه نکردن طلاب شرعاً اشکال دارد؟
آنچه که لازم است طلاب مراعات کنند در دوران تحصیل، مقدار متعارف است. چون می­خواهند از امکانات حوزه استفاده کنند از امتیازاتی که موجود است برخوردار شوند در مدرسه­ای سکونت دارد حجره­ای در اختیارش است یک جایی را اشغال کرده، در مدرسه درس می­خواند از امکانات کتابخانه­‌ای استفاده می­کند، استفاده کردن از اینها منوط به این است که درس بخواند، درس خواندن و مباحثه کردن به قدر متعارف لازم است و باید رعایت شود.

آیا به شهریه طلاب خمس تعلق می­گیرد؟
به نظر حضرت آقا به شهریه­‌ای که به طلاب داده می­شود چون در قبال کار نیست و منفعت کسب محسوب نمی­شود، خمس تعلق نمی­گیرد. همین شهریه را اگر به دانشجویان هم بدهند در حالی که استخدام نیستند و کار ندارند خمس ندارد حتی اگر اضافه هم بیاید.

آیا طلبه­‌ای که به دلایل مشکلات خانوادگی درس را خوب نخوانده است و یا اصلا نخوانده است، می­تواند از شهریه مقام معظم رهبری استفاده کند؟ اگر قبلا استفاده کرده باشد آیا باید برگرداند؟
طبق نظر حضرت آقا استفاده از امتیازات حوزه علمیه، امتیازات که می­گوییم مدرس است که در آن درس می خواند یا حجره است یا وضویی می­خواهد در مدرسه بگیرد بیت‌المال است، استفاده از اینها منوط به مقررات حوزه است و اخذ شهریه هم منوط به مقررات دفتر شهریه است. اگر ایشان شرایط را دارد آن مقررات را هم مراعات می­کند اشکال ندارد. اگر شرایط را ندارد شهریه دریافت می­کند و مقررات را مراعات نمی­کند، آنهایی که استفاده کرده ضامن است. اگر استفاده کرده با آنکه شرایط نداشته است ایشان باید مراجعه کند به دفتر حضرت آقا بخش وجوهات هر جور گفتند عمل کند؛ اگر هم گفتند برگرداند باید بپردازد.

سلام آیا برای حلال بودن شهریه طلبگی، حضور در کلاس لازم است؟ یا اگر خودمان درس را با سی دی گوش دهیم یا با شرح چطور؟ و در این مورد قانونی وجود ندارد و ما را به نظرات مراجع ارجاع می دهند.
باید عرض کنیم اینکه ایشان فرمودند قانونی وجود ندارد، نه قوانینی وجود دارد. یعنی اینجوری هم بی در و پیکر نیست که هر کسی درس رفت درس نرفت با نوار گوش داد مباحثه کرد مباحثه نکرد بگویند شما جز طلاب حوزه علمیه هستید. مقررات وجود دارد. بنابراین درس خواندن مباحثه کردن حضور در دروس تابع مقررات حوزه است. طبق مقررات باید عمل شود مگر اینکه کسی عذری داشته و عذرش ممکن است شامل تبصره­‌ای شود. اینکه گفتند درس نخواند یا حضور در درس نداشت درس را مطالعه کرد می­تواند شهریه بگیرد یا نه، این منوط به شرایط دفتر شهریه است. برود بپرسد اگر شامل حال­شان میشود شهریه می­تواند دریافت کند؛ اگر شامل حال­شان نمی­شود شهریه نمی­تواند دریافت کند. اگر از بخشی از شهریه محروم می­شود یا کلش؛ این هم برمی­گردد به همان مقررات که ببیند باید چکار کند.

* تنبیه بدنی دانش آموزان و مزاح با ایشان توسط اساتید

بی‌­احترامی و ناسزا گویی برخی از معلمین آن هم در سر کلاس و با وجود سایر دانش­‌آموزان چه حکمی دارد؟
اصلا بی‌احترامی به دیگران و فحش و ناسزاگویی از نظر احکام شرعی جایز نیست و فرقی نمی­کند که در حضور دیگران باشد یا در تنهایی، هر چند معلم برای آموزش و پرورش، یعنی برای تربیت دانش­‌آموزان وظایفی دارد، اما زمانی که به آن وظایف عمل می­کند، نباید از حدود شرعی تجاوز کند. مثل اینکه فحش بدهد یا کتک بزند. حالا یک وقت است تنهایی بد میگوید، خلاف است؛ ولی اگر در حضور دیگران باشد که موجب آبروریزی دیگران شود، این گناهش بیشتر است.

تنبیه بدنی دانش­‌آموزان توسط معلمان مدرسه بدون رضایت والدین چه حکمی دارد آیا جایز است؟
یک نکته­‌ای را من اینجا عرض کنم و آن اینکه در نظام آموزشی کشور به هر حال قوانین و مقرراتی است که باید رعایت شود. یک وقت است که قانون گذاشته­‌اند که معلم حق تنبیه بدنی شاگرد را ندارد، این باید مراعات شود و مجاز نیست به انجام این کار. در مجموع کتک زدن دانش­‌آموزان، حتی در باب امر به معروف و نهی از منکر، طبق نظر حضرت آقا که میفرمایند: اگر کسی منکری مرتکب شد، عموم افراد مجاز نیستند به عنوان مرتبه­‌ای از مراتب نهی از منکر او را کتک بزنند، یعنی توسل به زور مثل ضرب و جرح و امثال اینها کنند، جایز نیست و اینها مسائلی است که مربوط به قوه قضائیه است و در بسیاری از موراد اذن حاکم شرع را می­خواهد، یعنی دستور قضایی می­خواهد. و لذا معلم مجاز نیست شاگرد را تنبیه بدنی کند و اذن والدین هم در این مورد تاثیری ندارد؛ یعنی اگر پدر و مادر اجازه دادند که بچه ما را بزن، آیا معلم مجاز است؟ نه؛ بنابراین تنبیه بدنی دانش‌آموزان جایز نیست.

می­خواستم بدانم در مدارس که در زنگهای استراحت یا بعد از ساعات درسی که معلمان و دانش‌­آموزان دور هم جمع هستند و در مورد دانش­‌آموز خاصی صحبت می­کنند و اسم او را می­‌آورند و بعضا عیب­های او در سر کلاس گفته می­شود آیا این کار صحیح است؟ سوال دوم؛ آیا معلم حق دارد در کلاس درس برای اینکه جو کلاس عوض شود، با دانش­‌آموزی شوخی کند یا او را مسخره کند؟ در صورتی که خود دانش‌آموز مشکلی نداشته باشد چطور؟
و اما اینکه عیب­‌های یک دانش‌آموزی را سر کلاس و در جمع دانش‌آموزان بگویند این حرام است. مگر جنبه نهی از منکر یا امر به معروف پیدا کند به این معنا که آن دانش‌آموز منکری را مرتکب شود یا واجبی را ترک کند که باید از آن منکر جلوگیری شود و طرف هم به انجام آن واجب واداشته شود و راهی جز این نیست که این مسئله را در بین دانش‌آموزان بگوید، اگر این باشد حکم غیبت را ندارد و حرام نیست. اما اگر این مسائل نیست و همین جوری معلم می‌آید جلوی دانش‌آموزان در غیاب دانش‌آموز دیگر یا در حضورش او را مسخره کند که این جایز نیست. اما اینکه با طرف شوخی کنند، شوخی مراتبی دارد. حالا مزاح ساده­‌ای باشد، لفظ رکیکی نداشته باشد، طرف را مسخره نکنند، لقب بد ندهند، اینها نباشد مزاح هست و اشکالی ندارد. اما یک وقت هست با همین مزاح او اذیت می­شود، ناراحت می­شود در کل کسی که اهل مزاح نیست بیخودی نباید با او مزاح کرد، زیرا ناراحت می­شود.
و اما مسخره کردن دیگران؛ این حرام است ولو طرف هم راضی است. یعنی اینگونه نیست که حالا طرف راضی است بتوانید او را مسخره کنید، تعبیر قرآن هم این است که گروهی گروه دیگر را مسخره نکنند این حکم کلی است حال ممکن است طرف بگوید من را هر چه خواستید مسخره کنید، خوب دین می­گوید نباید مسخره کرد و مسخره کردن دیگران جایز نیست.

* قوانین و مقررات آموزشی

معمولا دانشجویان با تاخیر یک هفته­‌ای از زمان تشکیل شدن کلاس­ها در کلاس شرکت می­کنند و با وجود اینکه عده‌­ای در موعد مقرر شرکت می­کنیم، ولی کلاس تشکیل نمی­شود. آیا موظف به حضور در سر کلاس هستیم در صورتی که اطمینان به عدم تشکیل کلاس داریم؟ برای هر واحد، حق تقریبا دو غیبت مجاز داریم. آیا بدون عذر و دلیلی امکان استفاده از این غیبتها را داریم یا نه؟
اینجا دو تا مسئله مطرح است: یک مسئله اینکه تکلیف آن افرادی که غیبت می­کنند و کلاس تشکیل نمی­شود چیست؟ از نظر حکم شرعی و کار آنها چه حکمی دارد؟ مسئله دوم اینکه افرادی مقید هستند و در کلاس حضور پیدا میکنند، اما در موردی می­دانند اگر حضور پیدا نکنند یا حضور پیدا کنند، فرقی ندارد؛ یعنی افراد نمی­‌آیند و کلاس تشکیل نمی­شود آنها تکلیفشان چیست آیا اگر حضور پیدا نکردند تخلف کرده­‌اند؟
به هر حال انسان در هر تشکیلاتی که هست، یکسری مقررات و آئین­‌نامه داخلی که وجود دارد و از آن اول که ثبت­‌نام میکند یا وارد در آنجا می­شود، اینها را پذیرفته و باید عمل کند. بنابراین اینکه بعضی­ها می­گویند مثلا حالا قانون داخلی دانشگاه یا این پژوهشکده مصوب مجلس نیست، تایید شده از طرف شورای محترم نگهبان نیست که ما بگوییم قانونی است که تخلف از آن جایز نیست، اینجا باید عرض کنیم اینها یکسری قراردادها یا شرایطی است که شما وقتی ثبت نام می­کنید این مقررات را می­پذیرید و نباید از آنها تخلف کنید و لذا آن افراد مجاز به تخلف نیستند مگر اینکه عذری داشته باشند و آن فردی که عذر داشته باشد استثنا است. پس افرادی که بدون عذر و سبب و بی­‌جهت غایب می­شود و موجب می­شوند که کلاس تشکیل نشود، خلاف کرده­‌اند و اگر حقی از افراد دیگر ضایع بشود - مثلا استاد آمده سر کلاس و اکثر شاگردان نیستند و بعضی شاگردان آمده­‌اند، چون عده کثیری نیامده­‌اند کلاس تشکیل نشده است و وقت اینها ضایع شده است و از درسشان افتاده­‌اند - این هم یک جور حق­‌الناس است و باید رضایت آنها را جلب کند. اما این افراد وقتی که می­دانند عده‌ای نمی­‌آیند و کلاس تشکیل نمی­شود آیا مجاز هستند که نیایند یا نه؟ جواب از سوال اول مشخص شد: شما وقتی مقررات را پذیرفته اید، باید سر کلاس حاضر شوید اگر عده­‌ای تخلف کردند، آیا تخلف آنان سبب می­شود که ما هم تخلف کنیم یا نه؟ که جواب مشخص است؛ مگر اینکه اجازه بگیرید. یک وقت است که شما می­دانید که کلاس تشکیل نمی­­شود ولی قانون و مقررات می­گوید حاضر شوید - مثل اینکه به یک فرد می­گویند در اداره حاضر باشید یا فرد نظامی را آماده باش می­گذارند کاری هم نیست، می­گویند در پادگان یا در محل خدمت حضور پیدا کن، این حضورش خیلی مهم است و لذا آن افراد هم مجاز نیستند انجام ندهند، مگر اینکه اجازه بگیرند. پس زمانی که احتمال قوی می دهند یا یقین دارند که کلاس تشکیل نمی­شود اجازه بگیرند و شرکت نکنند اشکال ندارد، اما اگر اجازه نگیرند اینها هم مثل همان­ها هستند.

اگر استاد بدون مرخصی درس را تعطیل کند چه حکمی دارد؟
اگر واقعا بدون مرخصی باشد - به این معنا که عذری برای اینکه در کلاس حاضر نشود ندارد و یا بدون عذر وسط درس، درس را تعطیل می کند - ایشان ضامن است؛ یعنی حق­‌الناس است. زیرا شاگردانی که حضور پیدا کردند این حق را دارند که از این فرصت استفاده کنند؛ اگر فرد در قبال این زمانی که ایشان درس را بدون عذر و مجوز ترک کرده حقوقی هم دریافت کند آن حقوق را ضامن است یعنی اولا نمی­تواند دریافت کند ثانیا اگر دریافت کرده باشد ضامن است و باید برگرداند.

آیا پیروی از قوانینی که یک حوزه علمیه یا دانشگاه برای طلاب یا دانشجویان وضع می­کند واجب است، مثلا فلان کار را انجام دادن ممنوع است؟
اگر جزء مقررات آن مدرسه یا آموزشگاه است و فرد دانشجو یا طلبه پذیرفته است یا امضا کرده است یا به التزام وقتی که آنجا وارد شده یک آیین­نامه داخلی وجود داشته مثلاً سابق در وقف­نامه­ها می­آمد کسانی که در اینجا ساکن هستند، طلابی که در اینجا درس می­خوانند این امور را باید رعایت کنند، حتی داریم در برخی از مدارس علمیه در وقف­نامه آمده است که طلابی که در این مدرسه ساکن می­شوند باید نماز شب بخوانند یا این مقدار درس بخوانند پس اگر جز وقف­نامه است یا جز آن شرایطی است که شما پذیرفته اید یعنی با این شرایط شما می­توانید بمانید و استفاده کنید بله مقررات داخلی هم باید مراعات شود و تخلف از آنها جایز نیست.

زمانی که استاد سر کلاس می‌آید تا درس را شروع کند، قبل از آن حضور و غیاب می­کند، آیا اشکال شرعی دارد که من حضورم را بزنم و بروم بیرون تا کلاس بعدی شروع شود؟
این سوالی است که همه جوابش را می­دانند: خلاف، خلاف است. این را که شما بیایید حاضری را بزنید اما در کلاس شرکت نکنید وکلاس بعدی را بیایید یعنی چه؟ یعنی نیستم و اعلام می­کنم هستم! این یک دروغ عملی است؛ حرام و گناه است، گاهی اوقات تخلف از مقررات دانشگاه هم هست.

* آموزش و اجرای موسیقی در محیط های آموزشی

می­خواستم بدانم اجرای موسیقی اعم از سنتی، پاپ، راک توسط گروه­های دانشجویی یا غیردانشجویی در دانشگاه چه حکمی دارد؟
مشابه این سوال از محضر رهبر انقلاب شده است در خصوص برگزاری کلاس­های آموزشی موسیقی و ایشان در پاسخ مرقوم فرموده‌­اند که ترویج موسیقی مناسب با اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی نیست، یعنی به هر حال مناسب نیست که نظام جمهوری اسلامی به دنبال ترویج موسیقی باشد. اما این به معنای اینکه موسیقی مطلقا حرام است نیست. لذا اگر زمانی یک گروه سرودی می­خواهند تشکیل دهند لازمه­‌اش این است که افرادی موسیقی بدانند و اجرا کنند و قصدشان هم این است که نوازندگی حلال باشد نه حرام، یعنی غیرمطرب، این اشکال ندارد. اما اگر قصدشان خدای ناکرده حرام باشد، آموختنش حرام است، تشکیل اینگونه گروهی­ حرام است و اجرای موسیقی توسط گروه­‌های دانشجویی می­شود حرام. بنابراین در خصوص سوال که پرسیدند اجرای موسیقی چه موسیقی پاپ، سنتی، راک و امثال اینها توسط گروه­‌های دانشجویی و غیردانشجویی آیا اشکال دارد یا ندارد؟ باید گفت اگر در دانشگاه باشد، باید مقررات دانشگاه را رعایت کرد. یک وقت می­بینید در ساعت معینی در مکان معینی مقررات این اجازه را نمی­دهد.
طبق نظر حضرت آقا سه نوع موسیقی داریم: یک موسیقی آرام و غیر مطرب، موسیقی که لهوی نباشد، مناسب مجالس عیش و نوش نباشد، این اشکالی ندارد؛ گرچه واجب و مستحب هم نیست. نقطه مقابلش موسیقی حرام است، موسیقی مطرب، موسیقی که به تعبیر حضرت آقا انسان را از کارهای واجب از یاد خدا باز می­دارد و غافل می­کند. دسته سوم برای مکلف؛ موسیقی مشکوک است؛ نمی­داند از این دسته است یا آن دسته، اینها هم اشکال شرعی ندارد؛ ولی احتیاط این است که ننوازند و گوش ندهند. به هر حال اگر مقررات دانشگاه اجازه می­دهد از نظر زمان، مکان و جهات دیگر؛ نواختن موسیقی توسط گروه­های دانشجویی با اهداف عقلایی به نحوی که موسیقی آرام باشد و موسیقی مطرب نباشد اشکال ندارد.

می­خواستم بدانم یادگیری و نواختن سه­‌تار و تنبک در وقت­‌های تنهایی یا برای جمع­‌های دوستان چه حکمی دارد؟ معنی درست و واضح واژه لهب و لعو در مورد آلات موسیقی و نواختن آنها چیست؟
طبق نظر حضرت آقا موسیقی مطلقا حرام نیست و مطلقا جایز هم نیست. یک دسته از موسیقی­‌ها که آرام است و مناسب مجالس لهو و لعب نیست، مطرب نیست و آدم را از یاد خدا و وظایف واجبش باز نمی­دارد اشکالی ندارد. اما دسته دوم که این ویژگی­ها را دارد؛ ممکن است بگویند یعنی چه؟ یعنی همان که در مجالس عیش و نوش می­زنند و می‌رقصند یا اصلا طرف می­داند این موسیقی تندی است، رقص­‌آور است، این آهنگ فلان ترانه کذایی است، اینها معلوم است حرام است. بنابراین اگر نواختن سه تار باشد، تنبک باشد، ویولون باشد فرقی نمی­کند، اینها آلات مشترک است به این معنا که می­شود به نحوی بنوازند که اشکال شرعی نداشته باشد و به گونه­‌ای بنوازند که حرام باشد. بنابراین نواختن و استفاده از اینها به نحوی که اشکال شرعی ندارد و موسیقی آرامی است حرام نیست؛ اما اگر به نحو موسیقی مطرب باشد، موسیقی مناسب مجالس عیش و نوش باشد حرام است.
* احکام خمس در امور آموزشی
آیا به کتب درسی خمس تعلق می­گیرد؟
کتاب­های درسی مورد نیاز خمس ندارد، یعنی اگر کتاب مورد نیازتان است و خریداری کرده اید خمس ندارد، برخی­ها می­گویند خریداری کردیم اما در طول سال فرصت نداریم استفاده کنیم، اگر مورد نیازتان است حال به سببی نتوانستید مطالعه کنید یا یک دوره کتاب است - چند مجلد - و مثلا یکی دو جلد را مطالعه کردید یا اصلا یک کتاب مرجع است - مثل لغت­نامه و امثال اینها - و ممکن است به همه مجلدات مراجعه نکرده باشید، به طور کلی اگر نیازتان باشد، خمس ندارید.

بنده در یکی از دانشگاه­‌های دولتی تحصیل می­کنم یعنی بورسیه هستم در طول تحصیل ماهانه مبلغی به عنوان حقوق به دانشجویان پرداخت می­کنند لازم به ذکر است که دوران چهار ساله تحصیل به عنوان سوابق شغلی برای دانشجویان محاسبه می­شود و همچنین در پایان تحصیل باید معدل ۱۷ را کسب نماییم در غیر این صورت وجوه پرداختی باید عودت داده شود آیا به این پول خمس تعلق می­گیرد یا نه؟
در مواردی که دوران تحصیل شخص به عنوان کار محسوب می­شود و این وجوه در قبال آن پرداخت می­شود به عنوان مزد و اجرت بله اگر اضافه بیاید خمس دارد اما در مواردی که کمک هزینه تحصیلی است یعنی کاری انجام نمی­دهد و شهریه­ای به او می­دهند هر چند تعهد خدمت دارد که بعد از تحصیل استخدام شود و کار به او بسپارند و حقوق بدهند اما الان حقوق نیست فقط یک کمک هزینه تحصیلی است این از نظر حضرت آقا اگر اضافه هم بیاید خمس ندارد چون منفعت کسب نیست و در قبال کار هم نیست.
* بیان مطالب غیرمرتبط با موضوع کلاس
بعضی از اساتید در درس­‌های تخصصی و علمی وارد برخی مسائل دینی و سیاسی می­شوند و در آن از مبانی منحط و ضال دفاع می­کنند وظیفه من دانشجو در این کلاس با توجه به مطرح شدن این مطالب که ممکن است دانشجویان منحرف شوند چیست؟
اگر واقعا شما تشخیص‌­تان این است که این مطالب، مطالب انحرافی است و سبب انحراف دیگران می­شود یا به تعبیر فقهی، گفتن این مطالب منکر است یعنی مطالب، مطالب باطلی است یا موجب انحراف دیگران می­شود، این منکر است. اگر ادامه می­دهند و شرایط نهی از منکر برای شما وجود دارد - از جمله اینکه احتمال تاثیر می­دهید و مفسده­‌ای برای خودتان نداشته باشد - نهی از منکر و جلوگیری از این کار بر شما واجب است. اما این را هم بدانید اگر گاهی اوقات شما بخواهید جلوی استاد بایستید یا در دانشگاه جوسازی کنید یا عده­‌ای را علیه استادی بسیج کنید، این موجب هرج و مرج می­شود. گاهی هم خلاف مقررات داخلی دانشگاه می­شود و این جایز نیست.
در اینگونه موارد ممکن است شما این را به رئیس دانشگاه اطلاع بدهید به مقام بالاتر اطلاع دهید، آنها اقدام کنند و جلوی منکر و این انحراف و به تعبیر شما مطالب ضال گرفته شود. اگر واقعا مطالب، مطالب گمراه کننده­‌ای است و سبب انحراف و گمراهی دانشجویان می­شود برای کسانی که شرایط برای­شان موجود است با مراعات مراتب، نهی از منکر واجب است ولی باید طریقی را پیش بگیرند که خودشان منکر مرتکب نشوند مثل اینکه جو دانشگاه را به هم بریزند، این خودش منکر است همانطور که گفته­اند که با آب نجس چیز نجس پاک نمی­شود با گناه هم جلوی گناه گرفته نمی­شود با منکر نمی­شود نهی از منکر کرد طریقی را پیش بگیرند که خلاف مقررات و خلاف موازین شرعی نباشد و جلوگیری از انحراف هم بشود بله اگر چنین طریقی وجود دارد واجب است.

بنده معلم درس شیمی هستم، در کلاس موارد متعددی پیش می‌آید که بخشی از وقت کلاس را به تبیین مباحث دینی میپردازم. البته خود دانش‌آموزان سوال مطرح می­کنند و می­گویند از معلم دینی پاسخ درخور دریافت نکردند. آیا پرداختن به این مباحث با توجه به اینکه قرارداد کاری من درباره تدریس شیمی است، شبه‌ه­ای در حلال بودن حقوق بنده ایجاد می­کند یا نه؟
یک نکته­ای را در پاسخ این سوال می­خواهم عرض کنم و آن اینکه ما خیال نکنیم که هر جا مسائل دینی مطرح شود یا کسی منبر برود یا موعظه کند، این جایز است، این پسندیده است، نه. شما معلم شیمی هستید، باید شیمی تدریس کنید. می­گوید آقا اینها خیلی مهم نیست مسائل دینی را بگوییم، اینها وضو بلد نیستند، نماز بلد نیستند؛ وضو و نماز بلد نیستند؛ اینها باید وقت دیگر و جای دیگری یاد بگیرند. آن چیزی که به شما در قبالش حقوق می­دهند و تعهد خدمت دارید، همین کار است. حالا یک مثال ساده­‌ای بزنم. مثلا اگر کارگری را گرفتند برای اینکه آجرها را ببرد داخل ساختمان و آن کارگر می‌آید اینجا می­­بیند مثلا فلان پنجره شیشه­‌اش شکسته، اگر آجرها را رها کند و بگوید من بروم شیشه بخرم بیاندازم به این پنجره چون کار بهتری است، همه فقها می­گویند چون مطابق قرارداد اجاره عمل نکرده، ولو کار بهتری هم انجام داده باشد، ایشان استحقاق گرفتن اجرت ندارد. صاحبکار خواست پول می­دهد و اگر نخواست نمی‌دهد. حتی می­فرمایند اگر آن کار بهتری را که انجام داده بگویند به حالت اول برگردان، وظیفه­‌اش این است که برگرداند. بله یک وقت هست شما تدریس­تان را کردید یک فرصتی باقیمانده است و درسی دیگر نیست، حالا مسئله دینی می­گویید - اگر خلاف مقررات نباشد، در مسائل کلاسی گاهی این هست - این اشکالی ندارد، اما اگر شما معلم شیمی هستید، الان وقت درس شیمی است، شیمی باید تدریس کنید و مجاز نیستید رها کنید و به مسائل دینی یا مسائل دیگر غیر از کار موظف خودتان بپردازید.
حال اگر معلمی آن وظیفه خودش را رها کرد و به تدریس امر دیگری پرداخت، یعنی به وظیفه عمل نکرده و همچنان که آن مثال را عرض کردیم، ایشان استحقاق حقوق ندارد و به خاطر وقتی که تلف کرده، استحقاق دریافت حقوق را ندارد و اگر گرفته باشد باید برگرداند. ممکن است بگویید ایشان تلف نکرده، مسائل دینی را گفته؛ در جواب باید گفت نه، ایشان طبق قرارداد استخدامی عمل نکرده است. ممکن است بگویید کار خیلی سخت شد، نه خیر. اسلام دینی است دارای قوانین و مقررات خاص و مقرراتی هم هست، اینگونه نیست که هر کس هر چه دلش بخواهد انجام بدهد و هر چه که به نظرش می­رسد که خوب است آن را انجام دهد، باید دستور دین را انجام دهد. دستور دین هم در این مورد این است که معلم شیمی باید شیمی تدریس کند.
* وظیفه دانشجویان در برابر انحرافات فکری

چگونه فرزند خود را از انحرافات فکری و عملی که در مدرسه و در ارتباط با دوستان منحرف ایجاد میشود دور نگه داریم؟
این سوال هر چند سوال کوتاهی است، ولی جواب بسیار مفصلی دارد و اقدامات پیشگیرانه نیاز است که از سال­ها قبل پدر و مادر باید مراقبت­­هایی داشته باشند، نظارت­های ظریف و دقیقی بدون برانگیختن حساسیت او داشته باشند. در هر صورت باید بروید مشاوره چون این سوالی نیست که حالا ما همین جا جواب دهیم. ما به طور کلی می گوییم توجیه فرزندان، رفاقت با فرزندان، پاسخ به سوالاتی که برای آنها پیش می­‌آید و جوابگویی شبهات، فراهم کردن امکانات مطالعه، بالا بردن رشد فکری و نحوه عمل خودمان که تاثیر دارد در آنها، اینها کلیاتی است و درست هم است؛ اما اگر یک مورد خاصی هست که خودشان واقعا نمی­توانند پیشگیری کنند باید نزد مشاوره بروند و مشاور همانگونه که راهنمایی کرد اقدام کنند.

آیا در محیط دانشگاه وظیفه ما نسبت به بدحجابی چیست؟ آیا واجب است امر به معروف و نهی از منکر کنیم؟ تا چه اندازه مثلا منِ پسر می­توانم به یک دختر تذکر دهم؟
در پاسخ به این سوال باید عرض کنیم به نظر حضرت آقا امر به معروف و نهی از منکر در هر محیطی باشد، در دانشگاه، خارج از دانشگاه، حتی در منزل خودمان در حد تذکر لسانی، یعنی مرتبه دوم امر به معروف و نهی از منکر واجب است. مرتبه اول ترک مراوده است، مرحله دوم امر و نهی لسانی است. اما امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد که آن شرایط باید موجود باشد؛ همچنین مراتبی که بالاتر از این دو مرتبه است و وظیفه عموم نیست، و برمی­گردد به وظایف قانون، مثلا نیروهای انتظامی و قوه قضائیه و لذا در محیط دانشگاه هم اگر امر به معروف و نهی از منکر اثر دارد و احتمال تاثیر دارد و مفسده­‌ای هم ندارد، بله واجب است. اما یک وقت است دانشجویی کلاس را به هم می­ریزد که حالا می­خواهد نهی از منکر کند اما حق دیگران را ضایع می­کند، آبروی دیگران را می­ریزد که این خودش منکر است و نمی­شود با منکر جلوی منکر را گرفت. باید راهی پیش بگیریم خلاف شرع و خلاف قوانین جاری مملکت نباشد و تاثیرگذار هم باشد. با این توضیح، بله وظیفه است.
* مسائل متفرقه تحصیلی

در دانشگاه ما کنفرانس هست و معمولا ماها که ثبت­‌نام نکرده­‌ایم هم، از پذیرایی استفاده می­کنیم. آیا اشکال دارد؟ اگر اشکال دارد چگونه جبران کنیم؟
این سوال اختصاص به کنفرانس و همایش و امثال اینها ندارد. خیلی از افراد هستند که در مراسمی شرکت می­کنند که دعوت نشده­‌اند و ثبت نام نکرده­‌اند و از امکانات آنجا استفاده می­کنند - تنها بحث پذیرایی نیست، تنها بحث ناهار و شام نیست - شما وقتی شرکت می­کنید و روی صندلی­‌های آنجا می­نشینید، فضای آنجا را اشغال می­کنید؛ اگر مجاز نباشند استفاده از امکانات جایز نیست. لذا اگر مقررات اجازه استفاده از آن امکانات و پذیرایی را نمی­دهد، مجاز نیستند استفاده کنند. اما اگر طبق مقررات ثبت نام نکرده اند ولی ورودشان به عنوان مستمع آزاد است و همان مسئولین هم از آنها پذیرایی می­کنند اشکال ندارد. اما اگر مقید به ثبت نام شده است یا مقید به شرایطی شده است که افراد خاصی میتوانند از این امکانات یا پذیرایی استفاده کنند، استفاده برای دیگران جایز نیست.
سوال بعدی این است: فردی که استفاده کرده است تکلیفش چیست؟ باید جبران کند. اگر واقعا مجاز نبوده و استفاده کرده باید جبران کند. به چه نحو؟ ممکن است بگوید یک سیب و پرتقالی خوردیم این را برگردانیم به دانشگاه؟ نه؛ شما باید آن مبلغ فعلی آن را به همانجا برگردانید و اگر امکان ندارد، به اموال عمومی بیت­‌المال برگردانید.

ما چند تا جوان هم سن وسال هستیم زمان­هایی پیش می‌آید موقع اذان با هم هستیم و برای نماز اگر طلبه یا روحانی نباشد یکی از دوستان را می­فرستیم جلو برای امام جماعت و یا اگر یکی از ما دارد نماز میخواند بقیه پشت سر او نماز می­خوانیم، می­خواستم بدانم با فرض سن حدود ۱۹ سال با این شرایط نماز جماعت دارای اشکال می­باشد یا خیر؟
به نظر حضرت آقا اگر دسترسی به روحانی نباشد حالا جایی هم هستند عالمی نیست، روحانی نیست و می­خواهند نماز جماعت بخوانند و وقت نماز است اینجا اگر یک نفر شرایط امام جماعت را داشته باشد که دو شرط اصلی یکی عدالت است و دوم اینکه نماز را صحیح بخواند، شرایط را داشته باشد مامومین هم او را دارای شرایط بدانند اشکالی ندارد می­توانند نماز جماعت به پا کنند یک نفر امام جماعت باشد دیگران هم به او اقتدا کنند و نماز جماعت بخوانند.

آیا بورسیه­‌های تحصیلی مقطع دکتری که به گروه خاصی تعلق می­گیرد و خود شخص می­داند که چنین بورسیه­‌ای بر اساس رابطه آشنایی به او واگذار شده است قبول کردن چنین بورسیه از نظر شرعی اشکال دارد؟
اگر مقصود از رابطه اینجا صرفا معرفی است یعنی شخصی است آشنا است و وجه­‌ای دارد، موقعیتی دارد و فردی را معرفی می­کند که آن هم از این حق استفاده می­کند این اشکالی ندارد اما اگر منظور از رابطه و رابطه­بازی تخلف از قانون و مقررات است این جایز نیست؛ از طرف دیگر اگر همان معرفی سبب تضییع حق دیگران ­شود یعنی اگر این معرفی و رابطه‌بازی نبود این بورسیه حق دانشجوی دیگری بود و چون او را معرفی کرده­اند پذیرفته شده در حالی که دیگری زودتر ثبت نام کرده و نمره بیشتری داشته و حق او ضایع شده این هم جایز نیست و حق­­الناس است و باید رضایت او جلب شود. ممکن است کسی بگوید با همین رابطه­بازی از این بورسیه استفاده می­کنم این حکمش چیست اگر تخلف از مقررات باشد جایز نیست اگر حق دیگری ضایع شود این هم جایز نیست اما اگر خلاف مقررات نیست صرفا معرفی و راهنمایی بوده است و حق کسی هم ضایع نشده اشکال ندارد.

در کلاس زیاد سوال درسی از استاد پرسیدن و درخواست توضیح دوباره مطلب را کردن اشکال دارد بعضی در کلاس از این توضیح دوباره خواستن گلایه می­کنند؟
به مقداری که متعارف است اشکالی ندارد، اما غیرمتعارفش که وقت دیگران ضایع میشود و وقت کلاس گرفته می­شود و زمان آن است که مطالب جدید گفته شود، درس جدید گفته شود، نیاز نیست، باید مراعات کنند. حالا ممکن است برای شما مطلب واضح نشده است دوبار پرسیدید واضح نشده، اگر غیرمتعارف باشد نمیشود وقت کلاس را گرفت، باید در فرصت دیگری با کمک گرفتن از هم­درسی­‌ها یا استاد، مطلب را حل کرد. به مقدار متعارف پرسیدن و توضیح خواستن اشکال ندارد، ولی مکرر اشکال دارد.

منبع: پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)